Oudgedienden Sarkozy en Montebourg in race voor Frans presidentschap
Het hing al maandenlang in de lucht maar 22 augustus komt het hoge woord eruit: oud-president Nicolas Sarkozy doet mee aan de voorverkiezingen van de rechtse partij Les Républicains op 20 en 27 november om presidentskandidaat te worden. Een dag ervoor maakt voormalig minister Arnaud Montebourg zijn comeback door zich bij de Parti Socialiste te kandideren. Deze politieke dieren lijken op elkaar: beiden zijn van oorsprong advocaat, hebben een temperamentvol karakter en zijn dol op aandacht.
Sarkozy: never a dull moment
Het fenomeen Sarkozy is sinds de jaren ’90 alom aanwezig in de Franse nationale politiek. Eerst in de regering Balladur als minister van Begroting, later ondermeer minister van Financiën en minister van Binnenlandse Zaken onder president Chirac. Vooral in die laatste hoedanigheid als ‘premier flic’ is deze hardliner niet van de beeldbuis te slaan, zeker niet wanneer in de zomer van 2005 rellen wekenlang aanhouden in Parijse voorsteden. Het zorgt er mede voor dat hij in 2007 naar het Elysée verhuist om er vervolgens in 2012 weer uitgezet te worden door François Hollande. De inmiddels 61-jarige Parijzenaar Sarkozy is daarmee de tweede one term president van de Vijfde Republiek sinds Valéry Giscard d’Estaing (1974-1981). Giscard kandideert zich echter nooit meer en Sarkozy heeft dus een primeur te pakken, zoals hij al drie andere primeurs op zijn naam heeft staan: de eerste president in functie van wie het huwelijk ontbonden wordt, die (her)trouwt en ook nog vader wordt.
Het zegt veel over zijn dynamische persoonlijkheid, al beweert hij bij zijn terugkeer in 2014 dat hij veranderd is en veel meer ontspannen. Na zijn nederlaag in 2012 heeft hij zich namelijk uit de politiek teruggetrokken, maar dat duurt dus welgeteld twee jaar. Hij wordt dan de voorzitter van de nieuwe politieke partij Les Républicains, de opvolger van de door schandalen geteisterde Union pour un Mouvement Populaire (UMP). Terug in het zadel slalomt hij behendig tussen verschillende juridische affaires door naar een nieuwe kandidatuur, met vrouwlief Carla Bruni, de zoetgevooisde fluisterzangeres, trouw aan zijn zijde.
Alles voor Frankrijk
Naar goed Frans gebruik is zijn politieke programma in een boekje terecht gekomen: Tout pour la France (alles voor Frankrijk), waarin hij zijn imago van law and order politicus bevestigt. Hij hamert al geruime tijd op een zogenoemd “assimilatiepact”, waarmee hij bij nieuwkomers wil afdwingen dat zij netjes inburgeren indachtig de Republikeinse waarden. Een verdere bloemlezing uit dit boekwerk: Sarkozy wil immigratie terugdringen, maakt een einde aan gezinshereniging en er komen detentiecentra voor individuen die door de veiligheidsdiensten als zeer gevaarlijk worden bestempeld: het gaat dan voornamelijk om potentiële moslimterroristen. In het verlengde hiervan komen er centra om geradicaliseerden weer te ‘ontradicaliseren’. Op economisch terrein bepleit hij voor het loslaten van de 35-urige werkweek en lagere belastingen. Tot slot zal het afschaffen van de vermogensbelasting (hoogste tarief: 75%) acteur en Sarkozy-aanhanger Gérard Depardieu als muziek in de oren klinken: het deed hem immers in 2012 naar België emigreren.
Kansen voor Sarkozy
Spaak in het wiel van al deze ambities is de populaire burgemeester van Bordeaux, Alain Juppé. Deze geliefde politicus heeft in peilingen over de voorverkiezingen al geruime tijd een voorsprong van rond 10% op Sarkozy. Hoe kan hij dan toch de voorverkiezingen winnen in november? Dat is het geval wanneer Sarkozy een Donald Trump-achtige impact op zijn partij krijgt door op angst en onrust in te spelen, waaraan hij het immigrantenvraagstuk verbindt. Inhoudelijk is hij het sterkst op veiligheid en kan daarmee ook het steeds groeiend aantal kiezers bij Front National aanspreken. Hij schurkt met zijn thema’s steeds meer tegen deze partij aan. Door de vele terroristische aanslagen in anderhalf jaar tijd, bekruipt de Fransen een zeker gevoel van machteloosheid. Tekenend daarin is dat zelfs de gematigde Juppé ongekend fel en ongepast snel na de aanslag in Nice op 14 juli kritiek uitte op tekortkomingen van de autoriteiten. Botweg gezegd: een nieuwe aanslag in het najaar kan Sarkozy alsnog in het zadel hijsen. Daarnaast is Sarkozy een gehaaide campagnevoerder en heeft hij als voorzitter het partijapparaat van Les Républicains de afgelopen twee jaar naar zijn hand kunnen zetten.
Indien Sarkozy en Juppé allebei in de eerste ronde belanden op 27 november, dan zullen de afgevallen kandidaten geneigd zijn een stemadvies te geven voor Juppé. Dat zijn namelijk vooral oud-getrouwen van Sarkozy, waaronder zijn voormalig premier Fillon, die hem nu niet meer kunnen luchten of zien. Want als iets Sarkozy wel van zijn kandidatuur afhoudt, is het zijn gave om mensen tegen zich in het harnas te jagen. Het is niet voor niks dat tweederde van alle Fransen vindt dat hij überhaupt geen kandidaat meer moet worden.
Arnaud Montebourg: made in France
In tegenstelling tot Nicolas Sarkozy zal het bestaan van Arnaud Montebourg de meeste Nederlanders tot nu toe ontgaan zijn. Deze 53-jarige Bourgondiër is vanaf 1997 lid van het Franse parlement en wordt verrassend genoeg derde in de socialistische voorverkiezingen van 2011, wat hem de ministerspost met de poëtische benaming “productieve wederopbouw” oplevert: zeg maar Economische Zaken. De ijdele Montebourg is een charismatische man waarmee veel Françaises het op een onbewoond eiland goed zouden kunnen uithouden. Hij is een socialist van de linkervleugel, die nog heel klassiek opkomt voor rechten van arbeiders. Dat laatste is wat ironisch als hij arbeiders in overalls juist erg chique en dragend toespreekt.
Minister Montebourg zet zich vurig in voor Franse fabrieken in moeilijkheden en schuwt zelfs het instrument van nationalisering niet, al laat Hollande dat niet gebeuren. Hij ageert fel wanneer een Amerikaanse CEO Franse werknemers als lui wegzet. Montebourg is geen fan van de globalisering en introduceert de campagne “ Le made in France” om Franse producten te promoten. Hoogtepunt daarbij is zijn fotorapportage in Le Parisien Magazine, waar hij in een traditioneel blauwwit gestreept shirt, de marinière, verschijnt met een mixer van Moulinex in zijn handen. In augustus 2014 verdwijnt hij uit de Franse regering na kritiek op het in zijn ogen te strenge bezuinigingsbeleid van Hollande en hij bezint zich op zijn toekomst. Daar vloeit een romance uit voort met oud-minister van Cultuur, Aurélie Filippetti, die ook door Hollande op straat is gezet: de relatie wordt in 2015 bekroond met een dochtertje. Hij is in die periode gastdocent op de Amerikaanse Princeton universiteit en neemt zitting in de raad van toezicht van meubelgigant Habitat.
Geld moet rollen
Op 21 augustus presenteert hij zijn programma, waarin hij stelt dat het niet verboden is om geld uit te geven en dat hij nog steeds nationaliseringen niet uit de weg gaat. Opvallend is dat hij af wil van de 3% begrotingsnorm, waartoe elk Euroland door de EU regelgeving verplicht is. Verder is hij voor het invoeren van een sociale dan wel militaire dienstplicht van zes maanden voor zowel mannen als vrouwen en wil hij alle belastingverhogingen van Hollande terugdraaien. Tot slot wil hij meer steun voor het midden- en kleinbedrijf.
Waarom zou Montebourg de voorverkiezingen van de socialisten in januari winnen? Hij is simpelweg de anti-Hollande kandidaat, wat hij niet onder stoelen of banken steekt. Tot nu toe is hij ook de grootste naam onder de linkse kandidaten: alleen een andere oud-minister, Benoît Hamon, is ook relatief bekend maar zit in hetzelfde inhoudelijke vaarwater. Het is koffiedik kijken wie zich bij de socialisten de komende maand nog meer aanmelden voor de voorverkiezingen. De burgemeester van Lille, Martine Aubry, heeft al uitgesloten dat zijn meedoet. Zij was in 2011 de grootste rivale van Hollande en is net als Montebourg en Hamon van de linkervleugel.
De nominatie is voor Montebourg in bereik als de impopulaire Hollande besluit niet voor een tweede termijn te gaan: maar zelfs met François Hollande erbij is het nog haalbare kaart. Montebourg is de exponent van de linkervleugel terwijl de onvrede over Hollande voortkomt uit het liberale beleid dat hij samen met zijn eerste minister Valls voorstaat. Zij laten naar de mening van de linkse socialisten teveel hun oren naar de werkgevers hangen met investeringsfondsen in plaats van een hoger salaris voor werknemers. Bijgevolg is het ook voor Valls ingewikkeld de voorronde te winnen indien Hollande niet meedoet. Dark horse is de opvolger van Montebourg als minister van Economische Zaken, Emmanuel Macron. Die benadrukt echter te pas en te onpas dat hij geen socialist is, dus Macron zou eerder als onafhankelijk kandidaat opgaan.
Het is niet ondenkbaar dat uiteindelijk Sarkozy en Montebourg in mei 2017 de strijd met Marine Le Pen aanbinden voor het presidentschap, al is vooral voor Sarkozy de kans gering om de voorverkiezingen te winnen: voor Montebourg ziet het er gunstiger uit.
Het bericht Daar zijn we weer! verscheen eerst op Political Minds.