De Verenigde Staten en Frankrijk zijn in vele opzichten totaal verschillend. Toch heeft Frankrijk de eretitel van oudste bondgenoot en was de Onafhankelijkheidsverklaring van 1776 een inspiratie voor de Franse revolutie in 1789. Het huidige presidentiële staatsbestel is deels gebaseerd op Amerikaanse leest. In 2011 sloop nog een Amerikaans verschijnsel de Franse politiek binnen: een voorverkiezing om de presidentskandidaat voor één van de grote partijen te kiezen. Het linkse blok rondom de Parti Socialiste had daarin de primeur en la primaire was geboren. Bijna vijf jaar later volgt nu ook de rechtse partij van oud-president Sarkozy, sinds 2014 omgedoopt tot les Républicains (LR): over Amerikaanse invloeden gesproken.
De spelregels
De spelregels bij LR zijn op het eerste gezicht een stuk overzichtelijker dan in de VS. Alle ingeschreven kiezers mogen meedoen, nadat zij een verklaring ondertekenen waarin staat dat zij de waarden van LR of de centrumpartijen (UDI en Modem) delen: daarvoor betalen zij welgeteld twee euro. De kandidaten moeten voor 9 september 2016 de handtekeningen hebben verzameld van twintig parlementsleden, 2.500 partijleden en 250 lokale volksvertegenwoordigers in minstens 30 departementen. Dit voorkomt dat er al te krankjorume kandidaten zich in de race storten. De campagne start vervolgens 21 september. De primaire vindt 20 november 2016 plaats en er volgt een tweede ronde 27 november indien tijdens de eerste ronde geen kandidaat met meer dan 50% van de stemmen wordt gekozen. De presidentsverkiezingen zijn overigens in mei 2017.
Uit de categorie: Volstrekt Kansloos
Maar wie zijn de kandidaten? Negen politici hebben hun kandidatuur aangekondigd en twee denken er nog over na. Geen nood als u een deel van deze mensen niet kent, dat is voor de gemiddelde Fransman niet anders. Zo is er uit de categorie Volstrekt Kansloos: Jean-Frédéric Poisson, leider van het christendemocratische partijtje en een 27-jarige ondernemer uit Marseille, Hassen Hammou. Deze laatste kreeg wat bekendheid bij een TV-debatje met Hollande, waarna hij zich van de weeromstuit bij Les Républicains aansloot. Frédéric Lefebvre was kortstondig staatssecretaris van Handel onder Sarkozy en Hervé Mariton twee jaar minister van Overzeese Gebiedsdelen onder Chirac. Mariton werd door Sarkozy ruimschoots verslagen in de race om het LR voorzitterschap. Lefebvre heeft een schimmig politieke profiel, waar Mariton zeer conservatief is, getuige zijn verzet tegen het homohuwelijk. Overigens kan zich nog een kandidaat melden van centrumpartij UDI, waarover in maart 2016 op een congres wordt beslist. Zonder te weten wie dat dan zou zijn, kan deze kandidaat zich meteen ook in deze categorie scharen: op de oude leider Jean-Louis Borloo na, ontbreekt het bij UDI aan kandidaten met enig statuur.
Op de uiterst rechtervleugel: Nadine Morano. Zij is bij veel Fransen wel bekend, maar vooral omdat deze oud-staatssecretaris van Sarkozy een paria is geworden na haar uitspraak over Frankrijk als land van het blanke ras. Haar oude leermeester Sarkozy haalde haar daarop prompt van het lijsttrekkerschap voor regionale verkiezingen. Het is ondenkbaar dat zij de vereiste handtekeningen binnenhaalt: Marine Le Pen heeft gezegd dat Morano zelfs niet welkom zou zijn bij het Front National, om maar eens te benadrukken dat dit een onverteerbare faux pas is. Tot slot duikt verrassend genoeg oud-partijvoorzitter Jean-François Copé weer op, nadat hij in 2013 aftrad vanwege een affaire rondom onjuiste besteding van campagnegelden, waarvoor hij uiteindelijk niet vervolgd is. Hij beweerde ooit dat tijdens de Ramadan de pains au chocolat van Franse kindertjes op het schoolplein worden afgepakt door moslims, wat hem op hoongelach kwam te staan. Inderdaad, deze burgemeester van Meaux bevindt zich ook op de uiterst rechtervleugel.
Nathalie
De vraag is of ook Nathalie Kosciusko-Morizet, steevast aangeduid als NKM, zich kandideert. Zij was minister van Milieu, campagneleider van Sarkozy en de verslagen burgemeesterskandidaat voor Parijs in 2013. Door die laatste verkiezing heeft deze 42-jarige, chique pratende dame haar conservatieve kapsel losgeschud en zich een progressiever imago aangemeten, wat overigens onontkoombaar is om in de hoofdstad enige kans te maken. Zo moest zij ook haar sociale contacten uitbreiden om -naast haar huispersoneel- met meer gewone mensen in aanraking te komen. Haar oproep aan LR kiezers om niet Front National te stemmen als de LR kandidaat de tweede ronde niet heeft gehaald, streek in tegen de haren van Sarkozy en kostte haar eind 2015 het vice-voorzitterschap. Sarkozy wil juist geen dergelijk stemadvies geven en dit aan de kiezers overlaten. In de opmaat naar mei 2017 is NKM overigens de meest serieuze vrouwelijke kandidaat, met links meegerekend. De primaire gaat zij echter niet winnen, al kan ze wel op sympathie rekenen.
De subtop
Alvorens op de twee meest serieuze kandidaten in te gaan, zijn er twee heren die van invloed kunnen zijn op de uiteindelijke uitslag. Dat is het geval wanneer zij hun achterban in de tweede ronde advies geven op wie van de overgebleven kandidaten te stemmen. Het gaat om de oud-minister van Landbouw van Sarkozy, Bruno Le Maire, die in 2014 bijna 30% van de stemmen binnensleept in de strijd om het voorzitterschap van les Républicains. De 46-jarige, glad ogende Le Maire gooit het vooral op vernieuwing en verwerft gestaag een positie in de partij, die al meer dan 10 jaar door Sarkozy wordt gedomineerd. En dan is er nog de voormalig premier van Sarkozy, François Fillon. De man met de imposante wenkbrauwen profileert zich inhoudelijk met een heus economisch programma, waar zijn partijgenoten doorgaans veiligheid een interessanter onderwerp vinden. In peilingen kunnen Le Maire en Fillon allebei op zo’n 10% van de stemmen rekenen.
De twee topkandidaten
Om uiteindelijk het kaf van het koren te scheiden, zijn er eigenlijk maar twee serieuze kandidaten: Nicolas Sarkozy en AIain Juppé. Alain Juppé werd in 1995 de eerste premier onder president Chirac. Hij had toen het image van een technocraat, die moeite had in een zwaar economisch getij hervormingen door te voeren. Hij moest na twee jaar het veld ruimen. Daarbovenop werd hij nog voor een14 maanden voorwaardelijke gevangenisstraf veroordeeld voor gerommel met partijfinanciën en mocht hij één jaar geen openbaar ambt vervullen. Deze smet op zijn blazoen is relatief: de Fransen zien dit als een soort plaatsvervangende veroordeling van Chirac, die door zijn presidentiële immuniteit niet veroordeeld kan worden. In de nadagen van president Sarkozy is Juppé nog minister van Defensie en ook van Buitenlandse Zaken. Een constante factor in zijn politieke leven: hij is al bijna twintig jaar lang burgemeester van Bordeaux, een stad die dankzij zijn initiatieven er schitterend bijligt aan de oevers van de Garonne.
Tja, wat valt er nog te zeggen over Nicolas Sarkozy, de hyperactieve en onbesuisde president van 2007-2012? Nog steeds getrouwd met de fluisterzangeres Carla Bruni, wordt president “bling-bling” in Europa vooral herinnerd door met Angela Merkel (“Merkozy”) het voortouw te nemen om de economische crisis te lijf te gaan. Na zijn verkiezingsnederlaag in 2012 trekt hij zich terug uit de politiek, maar niet voor lang: in november 2014 werd hij gekozen tot voorzitter van de UMP, die hij omdoopte in Les Républicains. Sarkozy staat bekend om zijn harde standpunten over veiligheid en immigratie, waarmee hij in 2007 een deel van het electoraat van Front National naar zich toe trok. Sarkozy is nog geen formele kandidaat, al lijken alle voortekenen erop dat hij zijn kandidatuur binnen enkele maanden bekend maakt. Tot die tijd kan hij de partij gebruiken als vehikel: als kandidaat moet hij zich terugtrekken als partijvoorzitter.
Wie gaat winnen?
De peilingen worden aangevoerd door Alain Juppé: waar zijn steun gestaag toe neemt, neemt die voor Sarkozy juist af. De terugkeer van Sarkozy gaf even een injectie aan diens populariteit, die naar eigen zeggen helemaal veranderd was, ontspannen en beheerst zelfs. Na een paar maanden wisten veel Fransen alweer waarom ze ook zo’n hekel aan deze zelfingenomen druktemaker hebben, die geen spat veranderd bleek te zijn. Want voor Sarkozy geldt: love him or hate him. Juppé daarentegen is meer een vaderfiguur, die met zijn zangerige spreekstijl een gemoedelijke rust uitstraalt en met zijn gematigde opvattingen ook teleurgestelde socialisten aanspreekt. Mocht Juppé gekozen worden, dan zou hij bij zijn aantreden de oudste president van de Vijfde republiek zijn, te weten 71 jaar.
Desgevraagd wenst nu 45% van de Fransen Juppé als kandidaat voor rechts en slechts 21% Sarkozy: nummer 3 is Bruno Le Maire. Dat ligt anders wanneer alleen naar het electoraat van LR wordt gekeken, waar Juppé slechts vijf procent voorligt: het zou dan gaan tussen 40 en 35%. Dit betekent dat Sarkozy nog een kans heeft de voorverkiezing te winnen. Het afsnoepen van stemmen van Front National zal Sarkozy beter afgaan dan Juppé. Als de angst binnen LR voor de opkomst van het Front National leidend wordt, dan heeft de oud-president nog een kans. Immers, indien les Républicains veel stemmen verliezen aan het Front National, is het goed mogelijk dat er een tweede ronde komt in mei 2017 tussen Marine Le Pen en de socialistische kandidaat. Dat betekent dat de socialisten uiteindelijk winnen. Het ligt echter meer voor de hand dat een nieuwe kandidaat meer elan geeft aan LR en Juppé zal ondanks zijn hoge leeftijd een verfrissende kandidaat zijn, die vooral ook kiezers van centrumpartijen aanspreekt.
Mocht Sarkozy zich uiteindelijk niet kandideren (detail: de man hangt namelijk nog steeds een fors aantal rechtszaken boven het hoofd), dan lijkt Juppé spekkoper. Het is echter de vraag wat de achterban van Sarkozy dan doet: die zullen niet automatisch op Juppé stemmen. Le Maire en Fillon of misschien zelfs NKM komen dan meer in beeld, al lijkt het onvoorstelbaar dat één van hen alle aanhangers van Sarkozy aantrekt. Desalniettemin blijven de ogenschijnlijk kansloze kandidaten zo lang mogelijk in de race: indien Juppé of Sarkozy uitvalt, dan ligt het speelveld weer helemaal open. Denk aan de torenhoge favoriet bij de socialisten, Dominique Strauss-Kahn, die in 2011 een paar maanden voor de primaire door de Amerikaanse politie werd gearresteerd. In die omstandigheden kwam plots François Hollande naar boven drijven, een man waar een jaar ervoor niemand zijn geld op had ingezet. Overigens kan een relatief goede score in de primaire een goede positie in de regering opleveren. Zo werd bij de socialisten destijds duidelijk dat Manuel Valls een redelijke achterban heeft: hij is nu premier. Dat zou Le Maire ook zo maar kunnen overkomen.
Tot zo ver de belevenissen aan de rechterkant van het politieke spectrum. De volgende keer: wie wordt de linkse presidentskandidaat?
Foto: Sarkozy omringd door zijn rivalen Juppé, Fillon en Le Maire
Het bericht A primary? Une primaire! Rechts Frankrijk zoekt presidentskandidaat verscheen eerst op Political Minds.